làm bài văn phân tích đánh giá về chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ nhớ con sông quê.( làm theo cách của chương trình mới)

Bài thơ “Nhớ con sông quê” của Tế Hanh là một tác phẩm thơ tự do, được viết vào năm 1956. Bài thơ này đã gây ấn tượng mạnh với độc giả bởi những hình ảnh đẹp và sâu sắc về quê hương, con sông quê, và tuổi thơ của tác giả.

Trong bài thơ, Tế Hanh đã sử dụng nhiều hình ảnh tượng trưng để miêu tả quê hương và con sông quê. Ví dụ, hình ảnh “con sông xanh biếc” và “nước gương trong soi tóc những hàng tre” đã giúp tác giả tạo ra một bức tranh về quê hương yên bình và thanh bình. Bên cạnh đó, hình ảnh “tâm hồn tôi là một buổi trưa hè” và “toả nắng xuống lòng sông lấp loáng” đã giúp tác giả tạo ra một bức tranh về tuổi thơ đầy mơ mộng và ngây thơ.

Về mặt nghệ thuật, bài thơ “Nhớ con sông quê” được viết theo thể thơ tự do, không có quy tắc về độ dài câu, số lượng câu, hay vần điệu. Thể thơ tự do cho phép tác giả sáng tác một cách tự do và linh hoạt hơn, giúp tác giả thể hiện được cảm xúc và ý tưởng của mình một cách chân thực và sâu sắc hơn.

Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất miền Trung – Quãng Ngãi, một vùng đất cằn cỗi, quanh năm chỉ có gió và cát, một vùng quê nghèo. Trải qua những khó khăn và bất lợi của môi trường, ông đã tỏa sáng và trở thành một nhà văn nổi tiếng với những tác phẩm đầy cảm xúc và sâu sắc.

Do hoàn cảnh bắt buộc, ông rời xa quê hương từ thuở thiếu thời. Trong thời gian xa quê, ông không chỉ viết một số tác phẩm về quê hương mà còn khám phá thêm nhiều đề tài khác, bao gồm cả cuộc sống, tình yêu và những trải nghiệm cá nhân. Tất cả những tác phẩm này đều phản ánh tâm hồn của ông, từ những tình yêu, nỗi nhớ đối với quê hương, đến những khát vọng và ước mơ trong cuộc sống. Một vùng đất đầy thơ mộng và rất đẹp trong thơ Tế Hanh.

Xa quê, xa cả con sông. Có thể nói đó là nỗi đau sâu sắc của ông. Qua những kỉ niệm, hồi tưởng về con sông trong “nỗi nhớ con sông quê hương”, Tế Hanh đã thể hiện một tình yêu quê hương tha thiết, mãnh liệt, một hình ảnh quê hương thân thiết, ruột rà. Từng chi tiết, từng câu chữ đều tạo nên một bức tranh sống động về quê hương, đem lại sự ấm áp và cảm động cho người đọc:

Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Tâm hồn tôi là buổi trưa hè
Tỏa sáng dưới dòng sông láp loáng

Với những kỷ niệm sâu sắc, tác giả đã khiến độc giả cảm nhận mạnh mẽ. Khi quê hương hiện lên trong tâm trí, đó là lúc tình yêu với quê hương ùa về.

Một tác phẩm văn học có thể được so sánh như một con người, với nội dung là thể xác và nghệ thuật là tâm hồn. Đoạn thơ:

Khi bờ tre ríu rít tiếng chim kêu
…….
Vẫn trở về lưu luyến bên sông
(Tế Hanh – Nhớ con sông quê hương)

Làm sao để nói về “con người-thơ” một cách đầy đủ và tỉ mỉ hơn? Đó là một khía cạnh phức tạp, không chỉ bao gồm thể xác mà còn bao hàm cả tâm hồn. Đoạn thơ này đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng độc giả, nhờ vào “tâm hồn” nghệ thuật độc đáo mà tác giả Tế Hanh đã sử dụng. Nó đã tạo nên một trải nghiệm tuyệt vời, khiến chúng ta cảm nhận được sự kết hợp hoàn hảo giữa thể xác và tâm hồn trong “con người-thơ”:

Khi bờ tre ríu rít tiếng chim kêu
Khi mặt nước chập chờn con cá nhảy
Bạn bè tôi tụm năm tụm bảy
Bầy chim non bơi lội trên sông

Sử dụng từ láy và đảo ngữ tạo hiệu ứng nhịp nhàng, uyển chuyển như cảm xúc tác giả. Đồng thời, đảo ngữ còn tái hiện rõ nét hình ảnh bên con sông. Cảnh sinh động và lạ thường:

…. ríu rít tiếng chim kêu
…. chập chờn con cá nhảy

Cuộc sống của chim trên cạn và cá dưới nước được tái hiện một cách linh hoạt và giàu hình ảnh. Từ láy “ríu rít” gợi ra âm thanh trong trẻo, đông vui và “chập chờn” ghi lại hình ảnh từng chú cá nhảy lên rồi lại lặn xuống. Cảnh này thực sự vui tươi và sống động, mang lại cảm giác hân hoan và sinh động hơn bao giờ hết.

Bầy chim non bơi lội trên sông

Lối văn tả một cách tinh tế và ẩn dụ ý nghĩ về tuổi thơ của tác giả. Trong ký ức của ông, ông và bạn bè sống vô tư và ngây thơ như “bầy chim non”. Nghệ thuật đó còn thể hiện tình yêu và trìu mến của nhà thơ với kỷ niệm thời niên thiếu.

Một khổ thơ bốn câu đã truyền đạt nhiều điều về tuổi thơ của tác giả. Đó là tuổi thơ đẹp và đáng yêu, gắn liền với tiếng chim veo veo, con cá, mặt nước và bạn bè:

Tôi giơ tay ôm nước vào lòng
Sông mở nước ôm tôi vào dạ

Thật khó tìm bài thơ nào viết về con sông có những hình ảnh đẹp, độc đáo như vậy. Nghệ thuật nhân hóa, ẩn dụ kết hợp tinh tế. Từ hình ảnh thực: tác giả ôm nước và tắm giữa sông, nhà thơ đã tạo thành hình ảnh đặc sắc, có ý nghĩa cao hơn. Đó là sự gắn bó mật thiết giữa tác giả và sông, như anh em, máu thịt của nhau.

Cả hai đến với nhau, giao hòa cộng hưởng, tận hưởng khoảnh khắc tuyệt vời nhất của tuổi trẻ. Phải yêu sông, gắn bó với sông, Tế Hanh mới có kỉ niệm và lưu giữ được những kỷ niệm đó, thể hiện trong những bài thơ tuyệt vời, đậm hình ảnh như vậy.

Đoạn thơ khép lại:

Chúng tôi lớn lên mỗi người một ngả
Kẻ sớm hôm chài lưới bên sông
Kẻ cuốc cày mưa nắng ngoài đồng
Tôi cầm súng xa nhà đi kháng chiến
Nhưng lòng tôi như mưa nguồn gió biển
Vẫn trở về lưu luyến bên sông

Từ “kẻ” được lặp đi lặp lại đến hai lần, điều này không chỉ nhấn mạnh sự chia xa và tản mát của bạn bè, mà còn thể hiện sự tiếc nuối vô hạn của tác giả vì kỉ niệm tuổi thơ đã phai nhạt. Đoạn thơ truyền tải nỗi nhớ sâu sắc trong lòng tác giả về quê hương và dòng sông ấy.

So sánh “lòng tôi như mưa nguồn gió biển” làm dấy lên nỗi nhớ đong đầy trong tâm trí của tác giả. Hình ảnh này giúp ta cảm nhận được sự vô hình nhưng mạnh mẽ của nỗi nhớ, và cảm nhận được tâm trạng và niềm nhớ nhung của tác giả khi nhắc lại kí ức về dòng sông quê hương.

Đoạn thơ này tràn đầy cảm xúc, chứa đựng sự tiếc nuối và nuối tiếc về những kỷ niệm tuổi thơ. Không thể không cảm thấy buồn khi nhìn lại quá khứ tươi đẹp dính liền với dòng sông quê hương, nhưng giờ đây không còn tồn tại nữa và không thể tái hiện được. Tác giả cảm thấy như đã mất đi một thứ quý giá và không thể định giá được. Kỷ niệm với những khoảnh khắc “khi bờ tre…” và “khi mặt nước…” đánh dấu thời gian đã trôi qua im lặng và đầy nuối tiếc.

Đoạn thơ trên, với phong cách nghệ thuật đa dạng và phong phú, ghi lại tấm lòng “nhớ con sông quê hương” của tác giả, đồng thời thể hiện nỗi nhớ và tình yêu sâu sắc của tác giả, người con của đất Việt:

Tôi hôm nay sống trong lòng miền Bắc
Sờ lên ngực nghe trái tim thầm nhắc
Hai tiếng thiêng liêng, hai tiếng “miền Nam”
Tôi nhớ không nguôi ánh sáng màu vàng
Tôi quên sao được sắc trời xanh biếc
Tôi nhớ cả những người không quen biết…
Có những trưa tôi đứng dưới hàng cây
Bỗng nghe dâng cả một nỗi tràn đầy
Hình ảnh con sông quê mát rượi
Lai láng chảy, lòng tôi như suối tưới
Quê hương ơi! lòng tôi cũng như sông
Tình Bắc Nam chung chảy một dòng
Không gành thác nào ngăn cản được
Tôi sẽ lại nơi tôi hằng mơ ước
Tôi sẽ về sông nước của quê hương
Tôi sẽ về sông nước của tình thương

Tế Hanh luôn coi quê hương như một bông hoa tươi đẹp nhất trong khu vườn hoa của cuộc đời. Dù ở bất kỳ nơi nào, trái tim ông luôn tràn đầy nhớ mong quê hương, đẩy ông thấy hình ảnh quê hương hiện hữu trong tâm trí không ngừng. Quê hương là nguồn sống của ông, tình yêu quê hương của Tế Hanh đa chiều và phức tạp. Đôi khi, ông bao trùm trong “Nhớ con sông quê hương” đầy xúc động, nhưng cũng có những lúc ông phô diễn tâm hồn trẻ trung với “Quê hương”.

Tuy nhiên, dù ở khía cạnh nào, tình yêu và khát vọng đoàn tụ, gặp gỡ cụ thể luôn hiện hữu trong những bài thơ của ông. Thơ Tế Hanh không phải là thơ mộng ảo như Huy Cận hay Lưu Trọng Lư, cũng không mang nỗi buồn sầu thương như Hàn Mặc Tử hay Chế Lan Viên. Thơ của ông tươi sáng, khỏe mạnh và thực tế. Bởi ông có một quê hương thật sự, một nơi ông luôn bám sát bằng đôi mắt và trái tim của mình.

Có thể nói rằng những bài thơ về quê hương của Tế Hanh từ trước và sau Cách mạng Tháng Tám đã truyền tải một tiếng hát trong trẻo, nồng nàn và mơ mộng về con sông hiền hòa. Mỗi lần chúng ta đọc những tác phẩm của ông, chúng ta cảm thấy vui mừng được tiếp xúc với một tinh thần trẻ trung, tươi mới và đầy ý nghĩa.

Những bài thơ này không làm chúng ta trầm mặc với những hình ảnh siêu thực hay những tâm trạng không thể hiểu được. Thay vào đó, chúng đem đến những giấc mơ và thúc đẩy tình yêu thương sâu sắc đối với quê hương. Chúng là điểm tựa yên bình giữa cuộc sống đầy sóng gió và là động lực để chúng ta tiến lên phía trước.

Chúc bạn học tốt!