Đề 1: Trong hai câu thơ sau, từ hoa trong thềm hoa, lệ hoa được dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Có thể coi đây là hiện tượng chuyển nghĩa làm xuất hiện từ nhiều nghĩa được không? Vì sao?
           “Nỗi mình thêm tức nỗi nhà,
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng!”
(Nguyễn Du, Truyện Kiều).

Đáp án:

Giải thích các bước giải:

 Có thể  coi đây là hiện tượng chuyển nghĩa của từ. Vì:

- "Hoa" là chỉ một bộ phận của loài thực vật đó là bông hoa. Bông hoa là bộ phận đẹp nhất của cây nên nói tới hoa là nói tới cái đẹp. Đó là nghĩa gốc của từ.

- "Hoa" trong "thềm hoa"lại mang nét nghĩa khá thực chỉ "thềm nhà " (hiên nhà) có trồng hoa. Nên có ý kiến cho rằng từ "hoa" ở đây thêm ý thơ thêm đẹp. Còn "lệ hoa" thì "lệ" là nước mắt còn "hoa" ở đây mang nghĩa là đẹp tức nước mặt của người đẹp (chỉ Kiều). Không những vậy "lệ hoa" còn  mang nghĩa theo hơi hướng ẩn dụ cho nỗi u sầu, buồn tủi của Kiều nhưng cũng vừa mang ý nghĩa thực chỉ nước mắt của người con gái đẹp.

- Khi kết hợp "thềm hoa" và "lệ hoa" lại tạo nên sự nâng đỡ, hòa quyện làm rõ nét hơn nỗi đau đớn của Kiều trước mối hôn sự này thì "hoa " ở cả hai từ đều mang nghĩa khác so với nghĩa ban đầu.

`->` Chính vì làm thay đổi, xuất hiện thêm nghĩa của từ nên đây là hiện tượng nghĩa của từ