Bài 5. Các cuộc cách mạng công nghiệp trang 25, 26, 27, 28, 29, 30 Công nghệ 10 Cánh diều: Thế giới đã và đang trải qua các cuộc cách mạng công nghiệp nào?...

Câu hỏi:

Mở đầu

Lời giải chi tiết :

Thế giới đã và đang trải qua các cuộc cách mạng công nghiệp là:

+ Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.

+ Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai.

+ Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba.

+ Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư

Câu hỏi

Lời giải chi tiết :

- Nội dung cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất là:

Bắt đầu từ nước Anh, diễn ra vào nửa cuối thế kỉ XVIII,

Gắn liền với việc ứng dụng các thành tựu khoa học, kỹ thuật vào sản xuất và đời sống. Động cơ hơi nước do James Watt sáng chế (1784) được coi là một dấu mốc quan trọng của cuộc cách mạng công nghiệp, mở ra quá trình cơ khí hóa cho nhiều ngành sản xuất.

Mở đầu quá trình cơ khí hóa ngành công nghiệp dệt, làm tăng năng suất dệt lên tới vài chục lần.

Sự ra đời của đầu máy xe lửa, tàu thủy chạy bằng động cơ hơi nước đã tạo ra bước phát triển mạnh cho giao thông đường sắt, đường thủy.

- Động cơ hơi nước được chọn làm dấu mốc cho cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất vì:

Trước đây, tình hình kinh tế của các nước trên thế giới hết sức thô sơ và đơn giản. Hầu hết công việc đều dựa vào nguồn lao động chân tay, dựa trên sức nước, sức gỗ, sức gió ... với quy mô rất nhỏ. Vì thế, năng suất lao động không những ở mức thấp mà còn tốn nhiều nhân lực.

Động cơ hơi nước đã tạo ra nguồn động lực mới, làm giảm sức lao động cơ bắp của con người.

Lao động bằng thủ công dần thay thế lao động bằng máy móc, khởi đầu quá trình công nghiệp hóa ở Anh và châu Âu.

Làm cho năng suất lao động tăng, thay đổi bộ mặt kinh tế Anh và châu Âu

Dẫn đến sự ra đời của các ngành công nghiệp mới.

=> Động cơ hơi nước lại được chọn làm dấu mốc cho cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.

Câu hỏi:

Câu hỏi

Hướng dẫn giải :

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã làm tăng năng suất lao động, tăng sản lượng hàng hóa, thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp và đô thị hóa, chuyển phương thức sản xuất từ lao động thủ công sang sản xuất cơ khí.

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất chỉ diễn ra ở một số nước trên thế giới, mở đầu từ nước Anh, sau đó lan tỏa sang những nước khác như Mỹ và các nước châu Âu.

Sản xuất cơ khí với việc sử dụng máy móc phát triển đã làm xuất hiện các ngành sản xuất mới, các thành thị và trung tâm công nghiệp mới.

Lời giải chi tiết :

Vai trò:

Làm tăng năng suất lao động

Tăng sản lượng hàng hóa

Thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp và đô thị hóa

Chuyển phương thức sản xuất từ lao động thủ công sang sản xuất cơ khí

Đặc điểm:

Chỉ diễn ra ở một số nước trên thế giới, mở đầu từ nước Anh, sau đó lan tỏa sang những nước khác như Mỹ và các nước châu Âu.

Sản xuất cơ khí với việc sử dụng máy móc phát triển đã làm xuất hiện các ngành sản xuất mới, các thành thị và trung tâm công nghiệp mới.

- Cuộc cách mạng này được coi là xảy ra ở Anh đầu tiên vì:

Việc sản xuất lương thực ngày càng gia tăng cho phép dân số vương quốc Anh cũng tăng lên nhanh chóng, đã giúp cung cấp công nhân lượng lớn cho các nhà máy và hầm mỏ, rất quan trọng đối với Cách mạng Công nghiệp. Đồng thời, dân số lớn hơn đã tạo ra một thị trường để cung cấp bày bán hàng hóa, giúp chủ sở hữu của các nhà máy kiếm được lợi nhuận khổng lồ từ việc bán hàng hóa.

Vương quốc Anh không chỉ có nguồn cung cấp tài nguyên lớn và đa dạng cho thế giới mà còn có thể dễ dàng được tìm thấy và thuận lợi khai thác được (than đá tương đối gần bề mặt tiếp cận).

Vị trí địa lý thuận lợi cho vận chuyển và buôn bán.

Chính trị ổn định bền vững, chính phủ vương quốc Anh cũng cởi mở hòa đồng với những ý tưởng của chủ nghĩa tư bản.

=>Tất cả đều kết hợp hoàn hảo để cho phép vương quốc Anh có những điều kiện cần thiết thuận lợi khiến công nghiệp hóa phát triển mạnh mẽ.

Luyện tập

Lời giải chi tiết :

Theo em, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã đem lại những lợi ích cho nhân loại là:

Mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử nhân loại – kỷ nguyên sản xuất cơ khí, cơ giới hóa. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã thay thế hệ thống kỹ thuật cũ có tính truyền thống của thời đại nông nghiệp (kéo dài 17 thế kỷ), chủ yếu dựa vào gỗ, sức mạnh cơ bắp (lao động thủ công), sức nước, sức gió và sức kéo động vật bằng một hệ thống kỹ thuật mới với nguồn động lực là máy hơi nước và nguồn nguyên, nhiên vật liệu và năng lượng mới là sắt và than đá. => Năng suất lao động gia tăng đột biến, giúp nền kinh tế của hầu hết các nước đi lên nhanh chóng.

Khiến lực lượng sản xuất được thúc đẩy phát triển mạnh mẽ, tạo nên tình thế phát triển vượt bậc của nền công nghiệp và nền kinh tế, tạo ra một bước ngoặt lớn cho kinh tế thế giới.

Đây là giai đoạn quá độ từ nền sản xuất nông nghiệp sang nền sản xuất cơ giới trên cơ sở khoa học. Tiền đề kinh tế chính của bước quá độ này là sự chiến thắng của các quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, còn tiền đề khoa học là việc tạo ra nền khoa học mới, có tính thực nghiệm nhờ cuộc cách mạng trong khoa học vào thế kỷ XVII.

Câu hỏi

Lời giải chi tiết :

- Nội dung cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai:

Diễn ra vào nửa cuối thế kỉ XIX

Thay đổi từ sản xuất đơn lẻ sang sản xuất hàng loạt bằng máy móc chạy bằng năng lượng điện.

Sự phát triển mạnh mẽ của động cơ đốt trong, động cơ điện, điện tín, điện thoại tạo nên một bước phát triển mới trong công nghiệp.

Công nghệ luyện gang, thép ngày càng hoàn thiện và phát triển với quy mô lớn, nhiều kỹ thuật, công nghệ mới được đưa vào trong sản xuất công nghiệp, thúc đẩy ngành công nghiệp chế tạo máy phát triển.

Quá trình điện khí hóa trong sản xuất được nhanh chóng nhờ sự truyền tải điện năng cùng với sự phát triển của động cơ điện.

Một loạt các ngành công nghiệp khác cũng nhanh chóng được phát triển, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội như: dầu khí, hóa chất, đóng tàu, ô tô,..

- Một số thành tựu nổi bật của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai:

Có những phát minh khoa học vĩ đại như phát minh ra điện tử, sóng vô tuyến điện và chất phóng xạ, các sáng chế động cơ điện..

Các phương tiện truyền thông như điện tín và điện thoại ra đời vào năm 1880, liên lạc bằng điện thoại ngay lập tức được ứng dụng trên khắp thế giới

Đầu thế kỷ XX hình thành một lĩnh vực kỹ thuật điện mới là điện tử học và ngành công nghiệp điện tử ra đời, mở đầu kỉ nguyên điện khí hóa -> thúc đẩy sự phát triển các ngành công nghiệp khác như luyện kim, chế tạo máy, đóng tàu, công nghiệp quân sự, giao thông vận tải, công nghiệp hóa chất.

=> quá trình biến đổi cách mạng từ lĩnh vực khoa học đã nhanh chóng lan tỏa sang lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ.

- Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai đem lại những thay đổi cho sản xuất là chuyển sang sản xuất trên cơ sở điện - cơ khí và sang giai đoạn tự động hóa cục bộ trong sản xuất, tạo ra các ngành mới trên cơ sở khoa học thuần túy, biến khoa học thành một ngành lao động đặc biệt. Cuộc cách này đã mở ra kỷ nguyên sản xuất hàng loạt, được thúc đẩy bởi sự ra đời của điện và dây chuyền lắp ráp.

Câu hỏi:

Câu hỏi

Lời giải chi tiết :

Sản xuất theo dây chuyền lại tăng được năng suất lao động vì Các nơi làm được sắp xếp theo nguyên tắc đối tượng và được chuyên môn hoá. Dây chuyền giúp sản xuất, vận chuyển hàng hóa được phân chia thành những bước công việc có thời gian lao động được xác định theo trình tự hợp lý, vận hành một cách liên tục và hiệu quả nhất; tiết kiệm thời gian và năng suất lao động tăng cao hơn.

Hướng dẫn giải :

+ Năng lượng điện có vai trò quan trọng trong việc chuyển quy mô sản xuất từ đơn lẻ sang sản xuất hàng loạt, sản xuất theo dây chuyền, từ đó làm tăng năng suất, sản lượng, chất lượng hàng hóa.

+ Quy mô và sự ảnh hưởng của cách mạng công nghiệp lần thứ hai đã lan tỏa tới nhiều quốc gia và khu vực trên thế giới hơn.

Lời giải chi tiết :

- Vai trò của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai là:

+ Có vai trò quan trọng trong việc chuyển quy mô sản xuất từ đơn lẻ sang sản xuất hàng loạt, sản xuất theo dây chuyền -> tăng năng suất, sản lượng, chất lượng hàng hóa

+ Nâng cao chất lượng cuộc sống và tạo điều kiện phát triển khoa học, kỹ thuật.

+ Các phát minh, sáng chế về động cơ đốt trong, động cơ điện, thiết bị điện tử cùng với sự phát triển của ngành công nghiệp luyện kim, chế tạo máy, giao thông,.. đã tác động tích cực đến mọi mặt của sản xuất, thúc đẩy sự phát triển cho các ngành công nghiệp khác.

- Đặc điểm của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai là:

+ Quy mô và sự ảnh hưởng của cách mạng công nghiệp đã lan tỏa tới nhiều quốc gia và khu vực trên thế giới hơn.

+ Năng lượng điện đã làm thay đổi phương thức sản xuất

+ Sự kết hợp giữa khoa học với sản xuất ngày càng chặt chẽ, đưa khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp.

Câu hỏi:

Câu hỏi

Hướng dẫn giải :

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba bắt đầu vào những năm 70 của thế kỉ XX, với sự xuất hiện của máy tính, công nghệ thông tin và mạng truyền thông Internet.

Công nghệ thông tin và công nghiệp điện tử đã thâm nhập ngày càng sâu vào hệ thống sản xuất, tạo điều kiện tự động hóa các dây chuyền sản xuất, làm tăng năng suất lao động và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Lời giải chi tiết :

- Nội dung của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba là:

+ Bắt đầu vào những năm 70 của thế kỉ XX, là cuộc cách mạng tự động hóa

+ Công nghệ thông tin và công nghiệp điện tử đã thâm nhập ngày càng sâu vào hệ thống sản xuất, tạo điều kiện tự động hóa các dây chuyền sản xuất, làm tăng năng suất lao động và nâng cao chất lượng sản phẩm.

+ Các máy tự động điều khiển số cùng với các robot công nghiệp đã giúp giải phóng người lao động ra khỏi các công việc nặng nhọc và môi trường độc hại.

+ Các hệ thống sản xuất hàng hóa theo dây chuyền được thay thế dần bằng các hệ thống sản xuất tự động với công nghệ điều khiển số. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba

+ Hàng loạt các công nghệ tiên tiến như công nghệ năng lượng mới, công nghệ vật liệu, công nghệ điện tử, công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ nano,.. đưa nền sản xuất công nghiệp phát triển lên đỉnh cao mới.

- Máy tự động điều khiển số, robot công nghiệp có vai trò trong các hệ thống sản xuất tự động là: giải phóng người lao động ra khỏi các công việc nặng nhọc và môi trường độc hại.

Câu hỏi

Hướng dẫn giải :

Nền sản xuất tự động với các công nghệ hiện đại đã làm tăng năng suất lao động, sản lượng hàng hóa, đồng thời giúp sử dụng hiệu quả và tiết kiệm nguồn tài nguyên thiên nhiên.

Khoa học kỹ thuật cùng với sản xuất phát triển mạnh đã tác động tích cực tới mọi mặt của thế giới, từ kinh tế đến giáo dục, y tế, môi trường, xã hội.

Lời giải chi tiết :

- Vai trò của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba là:

+ Làm tăng năng suất lao động, sản lượng hàng hóa, giúp sử dụng hiệu quả và tiết kiệm nguồn tài nguyên thiên nhiên.

+ Tác động tích cực tới mọi mặt của thế giới, từ kinh tế đến giáo dục, y tế, môi trường, xã hội.

+ Đời sống của con người được nâng lên rõ rệt.

- Đặc điểm của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba là:

+ Quy mô và ảnh hưởng của cách mạng công nghiệp lần thứ ba đã mang tính toàn cầu.

+ Tạo điều kiện cho các nước chậm phát triển có điều kiện và cơ hội phát triển sản xuất và đời sống.

+ Đưa sản xuất công nghiệp phát triển đến mức độ cao làm tăng năng suất, chất lượng hàng hóa.

Hướng dẫn giải :

Công nghệ thông tin và công nghiệp điện tử đã thâm nhập ngày càng sâu vào hệ thống sản xuất, tạo điều kiện tự động hóa các dây chuyền sản xuất, làm tăng năng suất lao động và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Lời giải chi tiết :

- Dây chuyền sản xuất tự động có vai trò trong sản xuất công nghiệp là:

+ Làm tăng năng suất lao động, sản lượng hàng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm (do tốc độ làm việc của máy móc nhanh hơn rất nhiều so với con người, đồng thời, khả năng hoạt động liên tục trong khoảng thời gian dài)

+ Giúp giải phóng người lao động ra khỏi các công việc nặng nhọc và môi trường độc hại.

+ Giúp sử dụng hiệu quả và tiết kiệm nguồn tài nguyên thiên nhiên

- Mặt trái của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba là:

Do tốc độ làm việc của máy móc nhanh hơn rất nhiều so với con người, đồng thời, khả năng hoạt động liên tục trong khoảng thời gian dài nên tạo thách thức cho lực lượng lao động bị thay thế bởi robot công nghiệp.

Câu hỏi:

Câu hỏi

Lời giải chi tiết :

- Nội dung của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư là:

+ Bắt đầu từ những năm đầu của thế kỉ XXI

+ Là cuộc cách mạng về sản xuất thông minh dựa trên những thành tựu trong lĩnh vực công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ nano,.. với nền tảng là sự đột phá của công nghệ số.

+ Ứng dụng nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo vào các máy tự động điều khiển số, robot công nghiệp, hệ thống sản xuất tự động, làm các hệ thống này trở nên thông minh hơn, sản xuất hiệu quả hơn, tiết kiệm năng lượng và tài nguyên hơn

+ Các hệ thống giao thông thông minh và các thành phố thông minh được phát triển.

- Nền tảng của cách mạng công nghiệp lần thứ tư là sự đột phá của công nghệ sốdựa trên những thành tựu trong lĩnh vực công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ nano,..

Luyện tập

Lời giải chi tiết :

Robot công nghiệp và robot thông minh khác nhau ở chỗ

Câu hỏi:

Câu hỏi

Hướng dẫn giải :

Các hệ thống sản xuất thông minh tối ưu hóa quá trình sản xuất, nâng cao năng suất và hiệu quả. Công nghệ tự động hóa thông minh đã và sẽ sử dụng ở tất cả các lĩnh vực như: giao thông, y tế, giáo dục, ngân hàng, an ninh - quốc phòng, vui chơi giải trí,... nâng cao chất lượng sống của con người và xã hội.

Lời giải chi tiết :

Vai trò

- Tối ưu hóa quá trình sản xuất

- Nâng cao năng suất và hiệu quả

- Sử dụng ở tất cả các lĩnh vực như: giao thông, y tế, giáo dục, ngân hàng, an ninh - quốc phòng, vui chơi giải trí,... nâng cao chất lượng sống của con người và xã hội.

Đặc điểm

- Hệ thống máy tính với tốc độ xử lý thông tin ở cấp số nhân, làm biến đổi nhanh chóng nền công nghiệp, dịch vụ ở mọi quốc gia; tạo ra các hệ thống điều khiển thông minh, bộ não của mọi hệ thống kỹ thuật.

- Xảy ra trên phạm vi toàn cầu làm thay đổi toàn bộ các hệ thống sản xuất, quản lí, quản trị; dịch vụ, nghỉ ngơi, giải trí của con người.

- Môi trường làm việc với sự kết hợp giữa người và robot; giữa thế giới thực và thế giới ảo. Các robot thông minh có thể thay thế dần con người trong nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau.

- Đặc điểm này khác so với các cuộc cách mạng trước là:

+ Tốc độ xử lý thông tin cao hơn, làm nền công nghiệp, dịch vụ, … thay đổi nhanh chóng hơn. Môi trường làm việc với sự kết hợp giữa người và robot; giữa thế giới thực và thế giới ảo. Các robot thông minh có thể thay thế dần con người trong nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau.

Luyện tập

Lời giải chi tiết :

Vận dụng

Lời giải chi tiết :

Một số tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đối với cuộc sống gia đình em hiện nay là

Em có thể sử dụng các thiết bị theo dõi sức khỏe: theo dõi nhịp tim và mức độ hoạt động của con người. Các thiết bị đó có thể gửi cảnh báo cho con người để tập thể dục nhiều hơn và có thể chia sẻ thông tin này cho bác sĩ để biết thêm dữ liệu về nhu cầu và thói quen.