Soạn bài Ôn tập cuối học kì 2 Văn 9 tập 2 Chân trời sáng tạo: Khi đọc văn bản nghị luận, vì sao cần liên hệ ý tưởng, thông điệp trong văn bản với bối cảnh lịch sử, văn hóa...

Câu hỏi:

Khi đọc văn bản nghị luận, vì sao cần liên hệ ý tưởng, thông điệp trong văn bản với bối cảnh lịch sử, văn hóa, xã hội?

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về văn bản đọc để đưa ra lý do cần liên hệ ý tưởng, thông điệp

Lời giải chi tiết :

* Việc liên hệ thông điệp, ý tưởng với bối cảnh lịch sử, văn hoá, xã hội khi văn bản được viết và khi thực hiện hoạt động đọc có ý nghĩa:

- Hiểu rõ hơn về ý nghĩa của văn bản.

- Chuẩn bị tốt những kiến thức nền để đọc hiểu văn bản.

- Tạo hứng thú và sự đồng cảm.

- Tăng cường khả năng liên hệ thực tế.

Câu hỏi:

Hoàn thành bảng sau để làm rõ một số đặc điểm của truyện trinh thám.

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về văn bản kịch để làm rõ đặc điểm

Lời giải chi tiết :

Câu hỏi:

Hai dòng thất của thể thơ song thất lục bát thường được ngắt nhịp như thế nào?

A. nhịp 3/4

B. nhip 2/2/3

C. nhịp 4/3

D. nhịp 3/2/2

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức và chọn đáp án thích hợp.

Lời giải chi tiết :

Đáp án đúng là: A. nhịp 3/4

Câu hỏi:

Điền vào bảng sau những yếu tố thuộc về nội dung và hình thức của văn bản văn học (làm vào vở):

Nội dung và hình thức có mối quan hệ như thế nào? Lấy ví dụ từ một tác phẩm văn học để làm rõ ý kiến của em.

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về các văn bản đã học để điền thông tin phù hợp

Lời giải chi tiết :

- Mối quan hệ giữa nội dung và hình thức trong tác phẩm văn học: Nội dung và hình thức là hai yếu tố quan trọng, có mối quan hệ mật thiết, thống nhất với nhau trong tác phẩm văn học.

- Nội dung: Là phần bên trong, cốt lõi của tác phẩm, bao gồm những tư tưởng, tình cảm, quan điểm mà tác giả muốn truyền tải. Nội dung được thể hiện qua các đề tài, chủ đề, ý nghĩa của tác phẩm.

- Hình thức: Là phần bên ngoài, vỏ bọc của tác phẩm, bao gồm các phương tiện ngôn ngữ, thể loại, kết cấu, giọng điệu, nhịp điệu, hình ảnh, biểu tượng,... Hình thức giúp thể hiện nội dung một cách sinh động, hấp dẫn, dễ hiểu.

=> Nội dung và hình thức có mối quan hệ tương hỗ, gắn bó với nhau, không thể tách rời. Nội dung quyết định hình thức, hình thức thể hiện nội dung. Hình thức phù hợp sẽ làm nổi bật nội dung, giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn ý nghĩa của tác phẩm.

Ví dụ: Tác phẩm "Làng” của Kim Lân:

- Nội dung: Phản ánh hiện thực cuộc sống của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, với những tình cảm yêu quê hương tha thiết, sự gắn bó với làng quê và nỗi đau khổ khi phải rời xa làng.

- Hình thức:

+ Thể loại: Truyện ngắn.

+ Kết cấu: Hai phần tương phản: trước và sau khi ông Hai rời làng.

+ Ngôn ngữ: Giọng văn giản dị, mộc mạc, gần gũi với ngôn ngữ của người nông dân.

+ Hình ảnh, biểu tượng: Hình ảnh làng quê được miêu tả sinh động, gợi cảm, thể hiện tình yêu quê hương sâu nặng của ông Hai.

- Mối quan hệ:

+ Nội dung quyết định hình thức: Tác giả lựa chọn thể loại truyện ngắn, kết cấu hai phần tương phản để thể hiện nội dung một cách rõ ràng, sinh động.

+ Hình thức làm nổi bật nội dung: Giọng văn giản dị, hình ảnh làng quê sinh động giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn tình yêu quê hương của ông Hai.

Câu hỏi:

Nhận định trong bảng sau về đặc điểm của bi kịch là đúng hay sai? Nếu sai, hãy lý giải (làm vào vở).

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về thể loại để hoàn thành thông tin trong bảng

Lời giải chi tiết :

Câu hỏi:

Nối nội dung ở cột A với nội dung tương ứng ở cột B (làm vào vở).

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về nối nội dung phù hợp.

Lời giải chi tiết :

1 – b

2 – c

3 – a

4 – d

Câu hỏi:

Tóm tắt những kinh nghiệm em đã tích luỹ được về cách đọc hiểu văn bản theo thể loại dựa vào bảng sau (làm vào vở).

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về phần đọc để hoàn thành bảng.

Lời giải chi tiết :

Câu hỏi:

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Người vợ - Em mua được đủ các thứ rồi đây. Các ông, các bà ấy cứ xúm lại hỏi thăm anh, ai

cũng mừng cho mẹ con em. Con nó đâu, sao anh lại ngồi một mình thế?

Người chồng - Bỏ các thứ ấy rồi đi đi.

Người vợ - Ô hay! Đi đâu?

Người chồng - Muốn đi đâu thì đi. Tôi không muốn nhìn thấy cô nữa!

(Nguyễn Đình Thi, Cái bóng trên tường) a. Xác định các câu rút gọn và câu đặc biệt có trong lời thoại ở đoạn trích trên. Chỉ ra dấu hiệu để phân biệt hai kiểu câu này.

b. Thêm các thành phần phụ (trạng ngữ, thành phần tình thái, thành phần phụ chú,...) vào câu “Bỏ các thứ ấy rồi đi đi!”. Nhận xét sự khác biệt giữa câu trong đoạn trích và (các) câu em vừa viết. c. Phân tích cấu trúc cú pháp của các câu được in đậm trong đoạn trích trên. Xác định câu nào là câu đơn, câu nào là câu ghép và nêu tác dụng của việc lựa chọn các kiểu câu ấy.

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về phần Tiếng Việt để thực hiện yêu cầu

Lời giải chi tiết :

a.

- Câu rút gọn:

Bỏ các thứ ấy rồi đi đi.

Đi đâu?

Muốn đi đâu thì đi

- Câu đặc biệt: Ô hay!

- Dấu hiệu: Câu đặc biệt là câu thể hiện tình thái, câu rút gọn là câu có thể khôi phục lại thành phần rút gọn.

b. Thêm trạng ngữ: Bây giờ bỏ các thứ ấy xuống rồi đi đi

Nhận xét sự khác biệt

- Câu trong đoạn trích: Ngắn gọn, súc tích. Thể hiện sự dứt khoát, mạnh mẽ. Mang tính mệnh lệnh, yêu cầu.

- Khi thêm thành phần phụ của câu, câu dài hơn và không bộc lộ hết được sự dứt khoát của nhân vật.

c. Phân tích cấu trúc ngữ pháp

Em // mua được đủ các thứ rồi đây.

CN VN

=> Câu đơn

Các ông, các bà ấy // cứ xúm lại hỏi thăm anh, ai // cũng mừng cho mẹ con em.

CN1 VN1 CN2 VN2

=> Câu ghép

Tôi // không muốn nhìn thấy cô nữa!

CN VN

=> Câu đơn

- Tác dụng của việc lựa chọn câu đơn:

+ Diễn đạt các ý đơn giản, ít phức tạp.

+ Tạo sự cô đọng, súc tích cho câu văn.

+ Nhấn mạnh vào một ý chính.

- Tác dụng của việc lựa chọn câu ghép:

+ Diễn đạt các ý phức tạp, có mối quan hệ logic với nhau.

+ Cung cấp nhiều thông tin hơn trong một câu.

+ Tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các ý trong câu.

Câu hỏi:

Xác định nghĩa của yếu tố Hán Việt “minh” trong các trường hợp sau:

a. Tiểu thuyết “Đêm Chủ nhật dài” kể về hành trình đi tìm sự thật và chứng minh mình không phạm tội giết người của Giôn Oa-rân.

b. Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,

Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?

(Thế Lữ, Nhớ rừng)

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về phần Tiếng Việt để xác định nghĩa.

Lời giải chi tiết :

a. Nghĩa của “minh” trong trường hợp này:

+ Chứng minh: Giôn Oa-rân muốn chứng minh mình không phạm tội giết người.

+ Làm sáng tỏ: Giôn Oa-rân muốn làm sáng tỏ sự thật về vụ án.

b. Nghĩa của “minh” trong trường hợp này: Rạng rỡ, sáng sủa: Bình minh là thời điểm rạng rỡ, sáng sủa nhất trong ngày.

Câu hỏi:

Xác định nghĩa của từ ngữ in đậm trong các trường hợp sau. Trong các trường hợp này, trường hợp nào từ ngữ được dùng theo nghĩa mới?

a. Lướt sóng là môn thể thao dùng ván lướt đi trên sóng nhờ vào lực đẩy của sóng biển.

b. Đầu tư chứng khoán là một trong những kênh đầu tư hài chính được quan tâm nhất hiện nay. Có hai dạng đầu tư là lâu dài và lướt sóng, trong đó, dạng lướt sóng được nhà đầu tư ưa thích nhiều hơn vì khả năng sinh lời cao và thu hồi vốn nhanh.

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về phần Tiếng Việt để xác định nghĩa

Lời giải chi tiết :

a. Nghĩa gốc: Sử dụng ván để di chuyển trên những con sóng biển.

b. Nghĩa mới: Mua bán chứng khoán trong thời gian ngắn với mục đích kiếm lợi nhuận từ biến động giá ngắn hạn.

Câu hỏi:

Hoàn thành bảng sau để khái quát yêu cầu đối với các kiểu bài viết đã học.

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về phần Viết để điền thông tin vào bảng

Lời giải chi tiết :

Câu hỏi:

Khi viết văn bản quảng cáo hoặc tờ rơi về một sản phẩm hay một hoạt động, bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh hay di tích lịch sử, cần sử dụng các phương tiện phi ngôn ngữ như thế nào để văn bản thêm sinh động, hấp dẫn?

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về phần Viết để thực hiện yêu cầu.

Lời giải chi tiết :

Sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ hiệu quả giúp văn bản quảng cáo, tờ rơi, thuyết minh thêm sinh động, hấp dẫn, thu hút sự chú ý và tạo ấn tượng tốt với người đọc. Dưới đây là một số cách sử dụng phổ biến:

1. Hình ảnh: Sử dụng hình ảnh chất lượng cao, rõ nét, có liên quan trực tiếp đến sản phẩm, hoạt động, danh lam thắng cảnh hay di tích lịch sử. Hình ảnh cần đa dạng, bố cục hợp lý, thu hút ánh nhìn.

Ví dụ: Hình ảnh món ăn hấp dẫn trong quảng cáo nhà hàng, hình ảnh di tích lịch sử hùng vĩ trong bài thuyết minh.

2. Sơ đồ, biểu đồ: Dùng để trình bày thông tin một cách trực quan, dễ hiểu, đặc biệt là các dữ liệu, thống kê. Sơ đồ, biểu đồ cần rõ ràng, bố cục hợp lý, có chú thích đầy đủ.

Ví dụ: Sơ đồ quy trình sản xuất trong tờ rơi giới thiệu sản phẩm, biểu đồ thống kê lượng du khách trong bài thuyết minh về danh lam thắng cảnh.

3. Âm thanh (video): Sử dụng âm thanh, video (nếu có) để tăng tính sinh động, hấp dẫn cho văn bản. Âm thanh, video cần phù hợp với nội dung và mục đích của văn bản.

Ví dụ: Sử dụng âm thanh nhạc nền vui tươi trong quảng cáo sản phẩm dành cho trẻ em, sử dụng video giới thiệu về danh lam thắng cảnh trong bài thuyết minh.

Câu hỏi:

Hoàn thành bảng sau để tóm tắt những kinh nghiệm em đã tích luỹ được khi viết một số kiểu bài viết trong học kì II (làm vào vở).

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về phần Viết để thực hiện yêu cầu.

Lời giải chi tiết :

Câu hỏi:

Nêu một số cách thuyết phục người nghe khi trình bày ý kiến về một sự việc có tính thời sự.

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về phần Nói và nghe để đưa ra một số cách thuyết phục.

Lời giải chi tiết :

- Dùng dữ liệu và số liệu: Sử dụng dữ liệu cụ thể, con số, thống kê để minh chứng cho ý kiến của bạn và làm cho lập luận của bạn trở nên cụ thể và đáng tin cậy.

- Sử dụng ví dụ: Đưa ra các ví dụ cụ thể và hợp lý để minh họa cho quan điểm của bạn và giúp người nghe dễ dàng hiểu và đồng cảm với quan điểm của bạn.

- Sử dụng lập luận logic: Xây dựng lập luận một cách logic và có hệ thống, từ các giả định đến kết luận, giúp người nghe dễ dàng theo dõi và chấp nhận quan điểm của bạn.

- Sử dụng ngôn từ phù hợp: Sử dụng ngôn từ linh hoạt và phù hợp với đối tượng người nghe, tránh sử dụng từ ngữ quá khích hoặc gây phản cảm.

Câu hỏi:

Làm thế nào để kể câu chuyện tưởng tượng hấp dẫn, sinh động, thu hút người nghe?

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về phần Nói và nghe để đưa ra kinh nghiệm

Lời giải chi tiết :

Kể câu chuyện tưởng tượng hấp dẫn, sinh động, thu hút người nghe cần:

- Xây dựng cốt truyện lôi cuốn.

- Tạo dựng nhân vật thú vị.

- Kỹ năng kể chuyện thu hút.

Câu hỏi:

Ghi lại một số kinh nghiệm khi thảo luận nhóm về một vấn đề đáng quan tâm trong đời sống.

Hướng dẫn giải :

Gợi nhớ kiến thức về phần Nói và nghe để đưa ra kinh nghiệm

Lời giải chi tiết :

- Lắng nghe chân thành: Hãy lắng nghe một cách chân thành và tập trung vào người nói. Đặt sự chú ý vào nội dung của ý kiến và cố gắng hiểu rõ ý đồ của người đó.

- Phân tích logic: Hãy phân tích logic của ý kiến bằng cách xem xét các lập luận và bằng chứng mà người đó đưa ra. Kiểm tra tính hợp lý và mạch lạc của lập luận để đánh giá tính thuyết phục của ý kiến.

- Đặt câu hỏi phụ: Sau khi người nói hoàn thành ý kiến của mình, bạn có thể đặt câu hỏi phụ để yêu cầu giải thích hoặc mở rộng ý kiến của họ. Điều này giúp bạn hiểu sâu hơn về quan điểm của người đó và đánh giá tính thuyết phục của ý kiến.

- Tìm hiểu thêm thông tin: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc đánh giá tính thuyết phục của một ý kiến, hãy tìm hiểu thêm thông tin về chủ đề đó. Điều này giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn và đưa ra nhận xét chính xác hơn.

- Tôn trọng ý kiến của người khác: Dù bạn đồng ý hay không đồng ý với ý kiến của người khác, hãy luôn tôn trọng quan điểm của họ. Tránh tranh luận và thể hiện sự tôn trọng và sự lắng nghe.