Giải bài tập 4 Đọc và thực hành tiếng Việt trang 14 SBT Văn lớp 10 Kết nối tri thức: (Trịnh Xuân Thuận, Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao, Sđd, tr. 268 –......

 Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi: 

Cảnh tượng Trái Đất và bầu trời vào một ngày trời quang nhìn qua cửa sổ máy bay phản lực ở độ cao khoảng 10 km so với mặt đất luôn có một vẻ đẹp rất hiếm hoi. Bầu trời, các dãy núi và các dòng sông như hoà vào nhau trong một bản giao hưởng khổng lồ phớt xanh. Tiếc là hoạ sĩ người Anh Tơn-nờ (Turner), người đã một lần buộc chặt mình vào cột buồm của một con thuyền giữa bão tố để quan sát rõ hơn các màu sắc của biển động, đã không được đi máy bay và ngắm các trò chơi này của ánh sáng Mặt Trời với Trái Đất và bầu trời! Các bạn chắc đã quan sát thấy rằng, nhìn từ máy bay, bầu trời trông thẫm hơn so với nhìn từ mặt đất. Giải thích điều này thật đơn giản: ảnh sáng của bầu trời được quyết định bởi lượng phân tử không khí nằm trên trục nhìn của chúng ta; càng có nhiều các phân tử không khí này, thì bầu trời càng sáng, và nó càng ít sẫm hơn. Bởi vì càng lên cao thì không khí càng loãng, nên càng có ít hơn các phân tử không khí trên đường ngắm của chúng ta khi nhìn từ cửa sổ máy bay; không khí như vậy sẽ kém sáng hơn và do đó bầu trời trông sẫm hơn. Nếu bạn đẩy thí nghiệm này lên mức cực hạn, tức là loại bỏ tất cả các phân tử không khí, thì sẽ không còn ánh sáng màu lam nào tán xạ nữa để làm sáng bầu trời và bầu trời khi đó sẽ tối đen như mực. Đây là điều đã xảy ra trong không gian hay trên bề mặt Mặt Trăng nơi hoàn toàn không có không khí. Chính vì thế bầu trời mà các nhà thiên văn nhìn từ không gian hay từ Mặt Trăng luôn luôn là một màu đen hoàn toàn. 

(Trịnh Xuân Thuận, Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao, Sđd, tr. 268 – 269) 

Câu 1

Xác định câu chủ đề và thông tin chính được trình bày trong đoạn trích.

Hướng dẫn giải :

- Đọc kĩ đoạn trích.

- Xác định câu chủ đề và thông tin chính được trình bày trong đoạn trích trên.

Lời giải chi tiết :

Câu chủ đề của đoạn trích là:“Cảnh tượng Trái Đất và bầu trời vào một ngày trời quang nhìn qua cửa sổ máy bay phản lực ở độ cao 10 km so với mặt đất luôn có một vẻ đẹp rất hiếm hoi”. 

Thông tin chính được trình bày trong đoạn trích là vẻ đẹp của bầu trời nhìn từ trên cao.

Câu 2

Xác định các ý phụ và các thông tin chi tiết để làm rõ thông tin chính. 

Hướng dẫn giải :

- Đọc kĩ đoạn trích.

- Xác định thông tin chính.

- Tìm những ý phụ để làm nổi bật thông tin chính.

Lời giải chi tiết :

Thông tin chính của đoạn trích đã được làm rõ bởi các ý phụ và các chi tiết sau: 

– Vẻ đẹp của bầu trời từ điểm nhìn trên cao của một người quan sát thông thường: “bầu trời, các dãy núi và các dòng sông như hoà vào nhau trong một bản giao hưởng khổng lồ phớt xanh”, “bầu trời trông thẫm hơn so với nhìn từ mặt đất”. 

– Vẻ đẹp của bầu trời từ điểm nhìn khoa học: "càng có nhiều phân tử không khí này, thì bầu trời càng sáng, và nó càng ít sẫm hơn”; “càng lên cao thì không khí càng loãng”.

Câu 3

Tìm yếu tố miêu tả trong đoạn trích và phân tích tác dụng của nó. 

Hướng dẫn giải :

- Đọc kĩ đoạn trích.

- Xem lại tri thức ngữ văn về miêu tả.

- Xác định các yếu tố miêu tả trong đoạn trích và nêu tác dụng của chúng.

Lời giải chi tiết :

Yếu tố miêu tả trong đoạn trích được thể hiện cụ thể qua các chi tiết như: “Bầu trời, các dãy núi và các dòng sông như hoà vào nhau trong một bản giao hưởng khổng lồ phớt xanh”, "bầu trời trông thẫm hơn so với nhìn từ mặt đất”, bầu trời khi đó sẽ tối đen như mực”. 

Yếu tố miêu tả giúp cho các thông tin được cung cấp trở nên cụ thể, sống động, tác động mạnh mẽ đến trí tưởng tượng của người đọc, hỗ trợ đắc lực cho việc biểu đạt thông tin.

Câu 4

Tìm các biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn trích và phân tích tác dụng của chúng. 

Hướng dẫn giải :

- Đọc kĩ đoạn trích.

- Tìm các biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn trích.

- Phân tích tác dụng của các biện pháp tu từ đó.

Lời giải chi tiết :

- Biện pháp so sánh (“bầu trời, các dãy núi và các dòng sông như hoà vào nhau trong một bản giao hưởng khổng lồ phớt xanh”) giúp người đọc có thể tưởng tượng ra được vẻ đẹp kì diệu, tráng lệ của bầu trời. 

- Biện pháp ẩn dụ (“trò chơi này của ánh sáng Mặt Trời với Trái Đất và bầu trời”) khiến cho thiên nhiên trở thành một chủ thể sống động, có tính cách. Việc sử dụng các biện pháp tu từ đã khiến lời văn trở nên uyển chuyển, tinh tế, đẹp đẽ, làm gia tăng sức hấp dẫn của văn bản.

Câu 5

Thái độ, quan điểm của tác giả được thể hiện bằng cách nào? 

Hướng dẫn giải :

- Đọc kĩ đoạn trích.

- Xác định nội dung chính.

- Từ đó rút ra quan điểm của tác giả.

Lời giải chi tiết :

Thái độ, quan điểm của tác giả không được bộc lộ một cách trực tiếp mà gián tiếp thông qua việc nhấn mạnh vẻ đẹp mĩ lệ, kì diệu của bầu trời cũng như giải thích vẻ đẹp đó từ góc nhìn khoa học. Thông qua miêu tả và giải thích, tác giả kín đáo thể hiện một thái độ ngưỡng mộ đối với sự kì diệu của tạo hoá và vẻ đẹp của khoa học.

Câu 6

Những thông tin trong đoạn trích gợi cho bạn suy nghĩ gì?

Hướng dẫn giải :

- Đọc lại đoạn trích.

- Dựa vào trải nghiệm của bản thân để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết :

Những thông tin trong đoạn trích giúp nhận ra được vẻ đẹp diễm lệ và màu nhiệm của thiên nhiên, đồng thời cũng dẫn dắt người đọc khám phá thế giới bí ẩn và vô tận của khoa học.