hai câu kết Nhân tài đất Bắc nào ai đó, ngoảnh cổ mà trong cả nước nhà "ngoảnh cổ" và "cảnh nước nhà" ở đây được hiểu là gì? Nhận xét về tâm trạng nỗi niềm của nhà thơ được thể hiện qua hai câu kết

"Ngoảnh cổ": thái độ, tâm thế không can tâm sống nhục một cảnh đời nô lệ.

"Cảnh nước nhà" : sự thối nát, suy tàn của chính quyền nhà Nguyễn, nhân dân đói khổ, nhục nhã.

⇒ Tâm trạng ngao ngán, xót xa trước sự suy tàn của đất nước, thái độ mỉa mai, phẫn uất với chế độ thi cử đương thời.

⇒ Lời nhắn nhủ của nhà thơ tới các con người, nhân tài của đất nước về nỗi nhục mất nước. Nhà thơ hỏi người nhưng cũng là hỏi chính mình.